Bankaların Yeşil Varlık Oranı Hesaplaması Hakkında Tebliğ Yayımlandı

Bankaların Yeşil Varlık Oranı Hesaplaması Hakkında Tebliğ (“Tebliğ”), 11 Nisan 2025 tarihli ve 32867 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Tebliğ, bankaların çevresel olarak sürdürülebilir faaliyetlerin finansmanına ne ölçüde katkı sağladığını ölçmek amacıyla yeşil varlık oranı ve diğer anahtar performans göstergelerinin nasıl hesaplanacağı ve raporlanacağına ilişkin usul ve esasları belirlemektedir.

Tebliğ’in yeşil varlık oranı hesaplamasına ve raporlamasına ilişkin getirdiği temel düzenlemeler özetle şu şekildedir:

• Birincil anahtar performans göstergesi olarak “Yeşil Varlık Oranı”. Tebliğ’de öngörülen birincil anahtar performans göstergesi “yeşil varlık oranı”dır. Bu oran, bankaların konsolide olmayan bilançolarında yer alan uyumlu varlıkların, yeşil varlık oranı kapsamındaki toplam varlıklara bölünmesi suretiyle hesaplanacaktır. Bu oranı oluşturan bileşenler şu şekildedir:
  • Yeşil varlık oranı kapsamındaki toplam varlıklar: Bilanço içi toplam finansal varlıklardan; merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinden, merkez bankalarından ve uluslar üstü kuruluşlardan alacaklar ile alım satım hesaplarında izlenen varlıklar çıktıktan sonra kalan bilanço içi varlıkların itfa edilmiş maliyet ile ölçülen brüt tutarlarının toplanması ile hesaplanır.
  • Uygun varlıklar: “Yeşil varlık oranı kapsamındaki toplam varlıklar” içerisinde teknik tarama kriterleri[1] kapsamında yer alan tüm ekonomik faaliyetlere ilişkin bilanço içi varlıkların itfa edilmiş maliyet ile ölçülen brüt tutarlarının toplanması ile hesaplanır.
  • Uyumlu varlıklar: “Uygun varlıklar” içerisinde (i) çevresel hedeflerden bir ya da daha fazlasına önemli ölçüde katkıda bulunma[2], (ii) diğer çevresel hedeflere önemli zarar vermeme ve (iii) asgari sosyal güvenlik standartlarını sağlama koşullarının hepsini yerine getiren ekonomik faaliyetlere ilişkin bilanço içi finansal varlıkların itfa edilmiş maaliyet ile ölçülen brüt tutarların toplanması ile hesaplanır.[3]
• İkincil anahtar performans göstergeleri. Tebliğ’de birincil performans göstergesi olarak yeşil varlık oranı belirlenmiş olmakla birlikte, aşağıdaki ikincil göstergeler de öngörülmüştür: “uyumlu varlıkların uygun varlıklara oranı”[4] ve “uygun varlıkların, yeşil varlık oranı kapsamındaki toplam varlıklara oranı.
• Bankalar yeşil varlık oranı raporlamalarını 30 Haziran 2025 tarihinden itibaren Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’na (“Kurum”) sunmakla yükümlüdür. Ayrıca bankalar, yukarıda belirtilen varlıkların belgelendirilmesi, sınıflandırılması, izlenmesi ve kontrolüne ilişkin süreçleri kurmak; ilgili politikaları oluşturmak; veri tabanlarında gerekli düzenlemeleri yapmak ve bir raporlama sistemi geliştirmekle yükümlüdür.
• Bağımsız doğrulayıcı taraflar. Bankalar, teknik tarama kriterlerine baz olacak verileri; bağımsız doğrulayıcı taraflar tarafından düzenlenen emisyon raporları, fizibilite çalışmaları, enerji verimliliği etüt raporları ve benzeri belgeler ile ya da ulusal ya da uluslararası düzeyde kabul görmüş sertifikalar, yeşil teknoloji seçim araçları veya yatırıma konu harcama belgeleri aracılığıyla tevsik etmek ve bunları denetime hazır bulundurmakla yükümlüdür. Bu doğrulayıcı taraflar, Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) ya da ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları tarafından yetkilendirilen gerçek veya tüzel kişiler olabilir.

[1] Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu tarafından daha önce yayımlanarak yoruma açılan tebliğ taslağında teknik tarama kriterleri tebliğ eki olarak detaylıca düzenlenmekteydi. Yürürlüğe giren Tebliğ’de Teknik Tarama Kriterleri’ne ilişkin bu ek yer almamaktadır. Bunun yerine Tebliğ’in 6. maddesi Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu’nun yetkili kamu kurumları tarafından belirlenen teknik tarama kritelerinin uygulanmasına karar verebileceği düzenlenmiştir. Bu düzenlemeyle birlikte Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı veya başka bir yetkili kamu kurumunun ileride çıkaracağı teknik tarama kritelerlerinin bu Tebliğ kapsamında da uygulanmasına karar verebilir.

[2] Bu çevresel hedefler (i) iklim değişikliğini azaltma, (ii) iklim değişikliğine uyum, (iii) döngüsel ekonomiye geçiş, (iv) su ve deniz kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve korunması, (v) kirliliğin önlenmesi ve kontrol altına alınması ve (vi) biyoçeşitliliğin ve ekosistemlerin korunması ve restorasyonudur.

[3] Bu şartlardan her birinin ne anlama geldiği Tebliğ’in 5. ve 8. maddeleri arasında düzenlenmektedir. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu tarafından daha önce yayımlanan tebliğ taslağının ekinde çevreye önemli zarar vermeme ve asgari sosyal güvenlik önemleri için kriterler yer almaktaydı. Ancak yürürlüğe giren Tebliğ’in 6. ve 7. Maddesi uyarınca, teknik tarama kritelerlerinde olduğu gibi, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu, yetkili kamu kurumları tarafından bu konulara ilişkin belirlenecek standartların bu Tebliğ kapsamında da uygulanmasına karar verebilecektir.

[4] Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu tarafından yayımlanan tebliğ taslağında birincil anahtar performans göstergesi “uyumlu varlık/uygun varlık” iken yürülüğe giren Tebliğ’de birincil anahtar performans göstergesinin değiştirildiği görülmektedir.