6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda (“SPKn”) kripto varlıkların ve kripto varlık hizmet sağlayıcıların düzenlenmesine ilişkin kanun 2 Temmuz 2024 tarihli ve 32590 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak aynı tarihte yürürlüğe girdi (“Kanun Değişikliği”). Uzun zamandır beklenen bu değişiklik ile kripto varlıkların niteliği, alım-satım platformları, sermaye piyasası araçlarının kripto varlık olarak ihracı ile hizmet sağlayıcıların faaliyetleri ve sorumluluk rejimleri gibi birçok konu Türk hukukunda yasal düzenlemeye kavuştu.

Bu kapsamda ikincil düzenlemelerin de yayımlanması beklenmekle birlikte söz konusu Kanun Değişikliği, kripto varlıkların sermaye piyasası hukukundaki yerinin ve Sermaye Piyasası Kurulu’nun (“SPK”) yetkilerinin belirlenmesi açısından önemli bir gelişme oldu.

Kanun Değişikliği ile kripto varlıklara ilişkin getirilen temel yasal rejim aşağıda özetlenmektedir.

1. Kripto Varlıkların Niteliği ve Platform Hizmetlerinin Tanımı

1.1. Kripto varlıklar, sermaye piyasası aracı niteliğinde değildir.

Kanun Değişikliği gerekçesinde, kripto varlıkların niteliği, blokzincir ve şifreleme teknolojilerinin getirdiği imkânlar ve merkezi bir otoriteye ihtiyaç duyulmadan transfer işlemleri yapılabilmesi bakımından mevcut finansal araçlardan oldukça farklı olduğu ifade edilmektedir. Nitekim kripto varlıklar, “dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak elektronik olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ve değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlık” olarak tanımlanmıştır. Böylelikle kripto varlıkların sermaye piyasası aracı niteliğinde olmadığı netlik kazanmıştır.

Kripto varlıkların sermaye piyasası araçlarına özgü haklar sağlayabileceği kabul edilmiş olsa da sermaye piyasası araçlarının kripto varlık olarak ihracına ilişkin esaslar, Kanun Değişikliği ile henüz belirlenmemiştir.

Bu husustaki detaylar çıkarılacak ikincil mevzuat ile düzenlenecektir.

1.2. “Platform” ve “Cüzdan” kavramları tanımlanmıştır.

Kanun Değişikliği uyarınca;

• Platform; kripto varlık alım satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer, bunların gerektirdiği saklama ve belirlenebilecek diğer işlemlerin bir veya daha fazlasının gerçekleştirildiği kuruluşları;
• Cüzdan, kripto varlıkların transfer edilebilmesini ve bu varlıkların ya da bu varlıklara ilişkin özel ve açık anahtarların çevrim içi veya çevrim dışı olarak depolanmasını sağlayan yazılım, donanım, sistem ya da uygulamaları ifade etmektedir.

1.3. “Alım-satım” ve “saklama” hizmetleri iki farklı hizmet kapsamı olarak belirlenmiştir.

Kanun Değişikliği ile SPK izin sorunluluğu dahil birçok hukuki yükümlülüğe tâbi kılınan “hizmet sağlayıcı”, (i) platformlar, (ii) kripto varlık saklama hizmeti sağlayan kuruluşlar ve (iii) yapılacak düzenlemelerde kripto varlıkların ilk satış ya da dağıtımı dahil olmak üzere kripto varlıklarla ilgili olarak hizmet sağlamak üzere belirlenecek diğer kuruluşlar olarak belirlenmiştir.

Tanımda belirtilen “kripto varlık saklama hizmeti” ise platformlardaki müşterilerin kripto varlıklarının veya bu varlıklara ilişkin cüzdandan transfer hakkı sağlayan özel anahtarların saklanmasını, yönetimini ve SPK tarafından belirlenecek diğer saklama hizmetlerini ifade etmektedir. Böylece kripto varlıkların alım-satımı ve saklanması iki farklı hizmet olarak belirlenmiş olup kapsamı ikincil düzenlemeler ve SPK kararları ile netlik kazanacaktır.

2. Düzenleyeci Kurumların Yetkileri

2.1. SPK, sermaye piyasası araçlarının kripto varlık olarak ihracında yetkilidir.

SPKn’ın sermaye piyasası araçlarının kaydileştirilmesine ilişkin 13. maddesine yapılan ekleme uyarınca, sermaye piyasası araçlarının bu madde hükümlerine göre kayden ihraç edilerek Merkezi Kayıt Kuruluşu (“MKK”) tarafından izlenmesi yerine, kripto varlık olarak ihracına ve bunların oluşturulup saklandıkları hizmet sağlayıcıları tarafından sunulan elektronik ortam nezdinde kayden izlenmesine ilişkin esasları belirlemek konusunda SPK yetkili kılınmıştır.

Ayrıca sermaye piyasası araçlarının kripto varlık olarak ihracı hâlinde; hakların izlenmesi, üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesi ve devredilmesinde, bunların oluşturulup saklandıkları elektronik ortamdaki kayıtların esas alınacağı ve SPK’nın bu elektronik ortamdaki kayıtlarla MKK sistemi arasında entegrasyon sağlanmasını zorunlu tutabileceği belirlemiştir.

Dolayısıyla, sermaye piyasası araçlarının kripto varlık olarak ihracı halinde hizmet sağlayıcıları kayıtları ile MKK sistemi ile entegrasyonun ne şekile olacağı ilerleyen aşamalarda SPK tarafından netleştirilecektir.

2.2. SPK dışındaki kurum ve kuruluşların başka mevzuattan kaynaklanan görev ve yetkileri saklı tutulmuştur. 

Teknolojik gelişmeler ve alıcısına tanınan hak ve imkanlar dikkate alınarak; Sermaye piyasası araçlarının kripto varlık olarak ihracında SPK yetkili olmakla birlikte fayda kripto varlıkları veya elektronik para mahiyetindeki kripto varlıklar başta olmak üzere çıkarılabilecek diğer kripto varlık türleri bakımından SPK dışındaki kurum ve kuruluşların diğer mevzuattan kaynaklanan görevlerinin saklı olduğu hem gerekçede belirtilmiş hem de Kanun Değişikliği’nde belirtilmiştir.

2.3. Hizmet sağlayıcılara ve platformlara ilişkin usul ve esaslar SPK tarafından ikincil düzenlemeler ile belirlenecektir.

Kripto varlık hizmet sağlayıcıların kurulabilmesi ve faaliyete başlaması için SPK’dan izin alınması zorunlu tutulmuştur ve bunların yalnızca SPK tarafından belirlenecek faaliyetleri yerine getirebileceği düzenlenmiştir.

Hizmet sağlayıcıların faaliyetlerinin kapsamına ilişkin düzenlemelere ilave olarak, Kanun Değişikliği ile hizmet sağlayıcılarının ortakları, yönetim kurulu üyeleri ve/veya hizmet sağlayıcıyı temsile yetkili kişiler için bankacılık ve aracı kurumlar mevzuatına paralel olarak bazı ön şartlar getirilmiştir.

Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının (i) kuruluşlarına ve faaliyete başlamalarına, (ii) ortaklarına, yöneticilerine, personeline, organizasyonuna (iii) sermayelerine ve sermaye yeterliliğine, (iv) yükümlülüklerine, (v) bilgi sistemleri ve teknolojik altyapılarına, (vi) pay devirlerine, (vii) yapabilecekleri faaliyetlere, (viii) faaliyetlerinin geçici veya sürekli olarak durdurulmasına ilişkin esaslar ile (ix) faaliyetleri sırasında uymaları gereken diğer ilke ve esaslar SPK tarafından belirlenecektir. Kanun Değişikliği ile kripto varlık hizmet sağlayıcıların pay devirleri özel olarak SPK’nın iznine tabii tutulmuş ve izin alınmadan yapılan pay devirlerinin pay defterine kaydedilmesinin hükümsüz olduğu düzenlenmiştir.

Ayrıca kripto varlık hizmet sağlayıcıların, sistemlerinin güvenli bir şekilde yönetilebilmesi için gerekli düzenlemeleri yapmak, önlemleri almak ve gerekli iç kontrol birim ve sistemlerini oluşturmakla yükümlü olduğu belirtilmiş ve kripto varlık hizmet sağlayıcıların kuruluşlarına ve/veya faaliyete başlamalarına SPK tarafından izin verilebilmesi için bilgi sistemleri ve teknolojik altyapıları konularında Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu’nun (“TÜBİTAK”) belirleyeceği kriterlere uygunluk aranması şartı getirilmiştir.

İlaveten kripto varlıkların platformlar üzerinden alınıp satılmasına ve ilk satış ya da dağıtımının yapılmasına, takasına, transferine ve saklanmasına ilişkin usul ve esasların da SPK tarafından düzenleneceği belirtilmiştir.

Kanun Değişikliği ile platformlar için yazılı prosedür oluşturma yükümlülüğü de getirilmiştir. Buna göre platformların kendi nezdlerinde işlem görecek veya ilk satış ya da dağıtımı yapılacak kripto varlıkların belirlenmesine ve bunların işlem görmesinin sonlandırılmasına ilişkin yazılı listeleme prosedürü oluşturmaları gerekmektedir. Bu konuda ilke ve esaslar SPK tarafından düzenlenebilecektir.

2.4. SPK, sermaye piyasası araçlarına özgü haklar sağlayan kripto varlıklara ilişkin düzenleyici işlemler tesis etmeye yetkilidir.

Kanun Değişikliği ile sermaye piyasası araçlarına özgü haklar sağlayan kripto varlıklara ilişkin olarak düzenleyici işlemler tesis etmek, özel ve genel nitelikte kararlar almak ile tedbir ve yaptırım uygulamak konusunda SPK yetkili kılınmıştır. Bununla birlikte, sermaye piyasası araçlarına özgü haklar sağlayan kripto varlıklar dışındaki kripto varlıkların satış ya da dağıtımının SPKn’nın sermaye piyasası araçlarıyla ilgili hükümlerine tâbi olmaksızın platformlar nezdinde yapılabilmesi konusunda SPK’nın esaslar belirleyebileceği ve bu esaslara tâbi olacak kripto varlıkları belirleme aşamasında teknik kriterler açısından değerlendirme yapmak üzere TÜBİTAK’tan ya da bakanlıklara bağlı, ilgili, ilişkili kurum ve kuruluşlar ile diğer kamu kurumlarından teknik rapor isteyebileceği düzenlenmiştir.

2.5. Kripto varlıklara yönelik yatırım danışmanlığı ve portföy yöneticiliği yapılmasına ilişkin ilave düzenlemeler yapılacaktır.

Kripto varlıklara yönelik yatırım danışmanlığı ve portföy yöneticiliğinin detayları Kanun Değişikliği’nde düzenlenmemiş olup buna ilişkin usul ve esasların netleşmesi için SPK tarafından yapılacak ikincil düzenlemeler beklenmektedir.

2.6. Platformlar, SPK’ya ve TÜBİTAK’a yıllık ödeme yapmakla yükümlüdür.

Platformların,  her yıl bir önceki yıl faiz gelirleri hariç tüm gelirlerinin %1’ini SPK, %1’ini de blokzincir ve ilgili bilişim teknolojilerinin geliştirilmesinde kullanılmak üzere TÜBİTAK bütçesine ilgili yılın mayıs ayı sonuna kadar ödemeleri gerektiği düzenlenmiştir. Bu hükme göre yapılacak ödemelerin zamanı ve tutarları da ayrıca belirlenecektir.

3. Kripto Varlık İşlemlerine İlişkin Esaslar

3.1. Kripto varlık hizmet sağlayıcıları ile müşterileri arasındaki sözleşmeler için şekil şartı öngörülmüş ve mesafeli sözleşme yapma imkânı getirilmiştir.

Kripto varlık hizmet sağlayıcıları ile bunlarda işlem yapmak isteyen müşteriler arasında imzalanan sözleşmeler yazılı şekilde veya uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle mesafeli olarak ya da mesafeli olsun olmasın SPK’nın yazılı şeklin yerine geçebileceğini belirlediği ve bir bilişim veya elektronik haberleşme cihazı üzerinden gerçekleştirilecek ve müşteri kimliğinin doğrulanmasına imkân verecek yöntemler yoluyla kurulabilecektir.

Ayrıca kripto varlık hizmet sağlayıcıların müşterilerine karşı sorumluluğunu ortadan kaldıran veya sınırlandıran her türlü sözleşme şartının geçersiz olduğu ve platformların müşterilerinin işlemlerine ilişkin itirazlarını ve şikayetlerini etkin şekilde çözecek dâhili mekanizmalar kurmakla yükümlü olduğu düzenlenmiştir.

3.2. Kripto varlık transferlerinin takip edilebilir olması amaçlanmıştır.

Kripto varlık transfer işlemlerinin takip edilebilir olması amacıyla Kanun Değişikliği’nde çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Buna göre müşterilerin kripto varlık transferlerinin gerçekleştirildiği cüzdanlara ve fon transferlerinin gerçekleştirildiği hesaplara ilişkin kayıtlar kripto varlık hizmet sağlayıcılar tarafından güvenli, erişilebilir ve takip edilebilir şekilde tutulmalıdır.

3.3. Müşterilerin kripto varlıkları kendi cüzdanlarında bulundurmaları esastır.

Platform müşterilerinin, sahip oldukları kripto varlıkları kendi cüzdanlarında saklamalarının esas olduğu düzenlenmiştir. Bununla birlikte, müşterilerin kendi cüzdanlarında bulundurmayı tercih etmedikleri kripto varlıklara ilişkin saklama hizmeti almaları da mümkün kılınmıştır. Buna göre saklama hizmeti, SPK tarafından yapılacak düzenleme uyarınca yetkilendirilmiş ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından uygun görülen bankalar veya SPK tarafından yetkilendirilmiş diğer kuruluşlar tarafından sunulacaktır. Bankalar nezdinde saklanan kripto varlıklar ile müşterilere ait bu kapsamdaki nakitlerin 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamında düzenlenen mevduat ve katılım fonunun sigortalanması hükümlerine tâbi olmadığı düzenlenmiştir. Bu kapsamda kripto varlıkları saklama hizmeti sunacak banka ve kuruluşların ikincil düzenlemeler ile belirlenmesi beklenmektedir.

3.4. Müşterilere ait nakit ve kripto varlıklar, kripto varlık hizmet sağlayıcıların malvarlığından ayrıdır.

Kanun Değişikliği ile getirilen bu hüküm uyarınca, müşterilerin kripto varlık hizmet sağlayıcıları nezdinde bulunan nakit ve kripto varlıkları, her ne suretle olursa olsun kripto varlık hizmet sağlayıcılarının borçları nedeniyle; kripto varlık hizmet sağlayıcılarının mal varlığı ise müşterilerin borçları nedeniyle kamu alacakları için olsa dahi haczedilemez, rehnedilemez, iflas masasına dâhil edilemez ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamaz.

3.5. Platformlarda fiyatlar serbestçe oluşur ve olası piyasa bozucu eylemlerin denetiminden platformlar sorumludur.

Yurtdışı piyasalarda da işlem gören ve fiyatı yurtdışı piyasalarda da oluşan kripto varlıklara ilişkin işlemler hariç olmak üzere, platformlarda gerçekleştirilen makul ve ekonomik bir gerekçeyle açıklanamayan ve platform nezdindeki işlemlerin güven, açıklık ve istikrar içinde çalışmasını bozacak nitelikteki eylem ve işlemlere ilişkin SPKn’nın piyasa bozucu eylemelere ilişkin 104. maddesi hükümlerinin kıyasen uygulanacağı belirtilmiştir.

Platformlar işlemlerin güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı, adil, dürüst ve rekabetçi bir şekilde gerçekleşmesinin sağlanması ve piyasa bozucu nitelikteki eylem ve işlemlerin tespit edilmesi, önlenmesi ve tekrarlanmaması amacıyla emir ve işlem esaslarını belirlemeye yetkili kılınmıştır. Bununla birlikte platformların piyasa bozucu eylemelere karşı temel yükümlülükleri de düzenlenmiştir.

3.6. Kripto varlıklar yatırımcı tazmin hükümlerine tâbi değildir.

Kanun Değişikliği’nde kripto varlıklar için SPKn’nın 82. maddesinde düzenlenen yatırımcı tazmin hükümlerinin uygulanmayacağı ifade edilmiştir.

4. Kripto Varlıklara İlişkin Sorumluluk

4.1. Kripto varlık hizmet sağlayıcıları hukuka aykırı fiillerinden ve teknik aksaklıklardan kaynaklanan zararlardan sorumludur.

Kripto varlık hizmet sağlayıcıları, (i) hukuka aykırı faaliyetleri nedeniyle nakit ödeme ve/veya kripto varlık teslim yükümlülüklerini yerine getirememesinden kaynaklanan zararlardan ve (ii) bilişim sistemlerinin işletilmesi, her türlü siber saldırı, bilgi güvenliği ihlalleri gibi fiillerden veya personelin her türlü davranışından kaynaklanan kripto varlık kayıplarından sorumludur.

Zararın kripto varlık hizmet sağlayıcılarından tazmin edilememesi veya edilemeyeceğinin açıkça belli olması hâlinde; kripto varlık hizmet sağlayıcı mensupları, kusurlarına ve durumun gereklerine göre zararlar veya kayıplar kendilerine yükletilebildiği ölçüde sorumludur ve şahsi sorumluluğa ilişkin SPKn’nın 110/B maddesi hükümleri uygulanır.

4.2. Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının yetkili kişilerinin zimmet sayılan işlemlerinden dolayı şahsi sorumluluğu bulunmaktadır.

Kanun Değişikliği ile eklenen 110/A maddesinde zimmet sayılan karar ve işlemler belirtilmiş olup 110/B maddesinde ise bunlara ilişkin şahsi sorumluluk rejimi düzenlenmiştir. Buna göre, kripto varlık hizmet sağlayıcının bu karar ve işlemleri gerçekleştiren yönetim kurulu başkan ve üyelerinin, diğer mensuplarının ve hukuken veya fiilen yönetim veya kontrolünü elinde bulundurmuş olan gerçek kişi ortaklarının, müşterilere verdikleri zararla sınırlı olarak şahsi sorumlulukları bulunmaktadır. Ayrıca bu durumda, SPK’nın talebi üzerine mahkemece doğrudan bu kişilerin şahsen iflaslarına karar verilebileceği düzenlenmiş ve gerçek kişilerin iflasa tâbi olmasını mümkün kılan yeni bir istisna getirilmiştir.

5.  İzinsiz Faaliyetler ve Yaptırımları

5.1. İzinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcısı faaliyetleri yürütmenin cezai yaptırımları bulunmaktadır. 

Kanun Değişikliği ile eklenen 109/A maddesi hükmü uyarınca izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcısı faaliyeti yürüttüğü tespit edilen gerçek kişiler ve tüzel kişilerin yetkilileri, üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacaktır.

5.2. Yurt dışındaki platformların Türkiye’deki kişilere kripto varlık hizmeti sağlaması mümkün değildir.

Yurt dışında yerleşik platformlar tarafından Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik faaliyette bulunulmasının izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı sayılacağı ifade edilmiştir. Bu kapsamda yurt dışında bulunan platformlar tarafından Türkiye’de iş yeri açılması, Türkçe internet sitesi oluşturulması, doğrudan veya Türkiye’de yerleşik kişi ya da kurumlar aracılığıyla tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinde bulunulması halinde faaliyetlerin Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik sayılacağı kabul edilmiştir.

5.3. SPK, kripto varlık hizmet sağlayıcılarının mali yeterliliğine ilişkin tedbirler alabilir.

Kripto varlık hizmet sağlayıcıların nakit ödeme ve kripto varlık teslim yükümlülüklerini yerine getiremediğinin veya kısa sürede yerine getiremeyeceğinin ya da bunlardan bağımsız olarak mali yapılarının ciddi surette zayıfladığının tespiti hâlinde, SPK, üç ayı geçmemek üzere verilecek uygun süre içinde kripto varlık hizmet sağlayıcılarının mali yapılarının güçlendirilmesini istemeye ya da herhangi bir süre vermeksizin doğrudan kripto varlık hizmet sağlayıcılarının faaliyetlerini geçici olarak durdurmaya; faaliyet yetkilerini kaldırmaya; sorumluluğu tespit edilen kişilerin imza yetkilerini sınırlamaya ve kaldırmaya yetkilidir.

5.4. Kripto varlık hizmet sağlayıcıların denetimi SPK tarafından belirlenecek bağımsız denetim kuruluşları tarafından yapılır.

Kanun Değişikliği ile getirilen bu düzenleme uyarınca kripto varlık hizmet sağlayıcılarının mali denetimi ve bilgi sistemleri bağımsız denetimi SPK tarafından ilan edilecek listede yer alan bağımsız denetim kuruluşları tarafından yapılması zorunlu tutulmuştur.

Geçiş Hükümleri

Kanun Değişikliği’ne Eklenen geçici madde uyarınca;

• Kanun Değişikliği’nin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti yürütenler, yürürlük tarihinden itibaren bir ay içinde, SPK tarafından belirlenecek belgelerle SPK’ya başvuruda bulunarak ve çıkarılacak ikincil düzenlemelerde öngörülecek şartları sağlayarak faaliyet izni almak üzere gerekli başvuruları yapacaklarına veya müşteri hak ve menfaatlerini zarara uğratmadan üç ay içerisinde tasfiye kararı alacaklarına ve tasfiye sürecinde yeni müşteri kabul etmeyeceklerine dair bir beyan sunmak zorundadır.
• Kanun Değişikliği’nin yürürlüğü sonrasında faaliyete başlamak isteyenler faaliyetlerine başlamadan önce SPK’ya başvuruda bulunarak ikincil düzenlemelerde öngörülecek şartları sağlayarak faaliyet izni almak üzere gerekli başvurulan yapacaklarını beyan ederler.
• Yukarıda belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmemesi izinsiz hizmet sağlayıcılığı suçunu oluşturur.
• Yurt dışında yerleşik kripto varlık hizmet sağlayıcıları Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik faaliyetlerini Kanun Değişikliği’nin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içerisinde sonlandırır.
• Müşterilerin kripto varlıkları nakde veya nakdi kripto varlığa çevirebilmelerine ve kripto varlıkların transferinin gerçekleştirilmesine imkân veren Türkiye’de yerleşik ATM ve benzeri elektronik işlem cihazlarının faaliyetleri Kanun Değişikliği’nin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden üç ay içerisinde sonlandırılır.

Sonuç olarak, kripto varlıklar sermaye piyasası aracı niteliğinde kabul edilmemiş ancak sermaye piyasası araçlarına benzer bir rejime tâbi tutulmuştur. Kripto varlıklara ilişkin usul ve esasları düzenlemek konusunda da SPK yetkili kılınmış olup Kanun Değişikliği’nde düzenlenmeyen konuların yapılacak ikincil düzenlemeler ile netleşmesi beklenmektedir. Dolayısıyla, SPKn’da yapılan değişikliği takiben hem hizmet sağlayıcıların faaliyetleri hem kripto varlıklara ilişkin yatırım danışmanlığı ve portföy yönetim faaliyetleri gibi birçok hususta ilave düzenlemelerin arka arkaya çıkması beklenmektedir.

Yazımızla ilgili olarak arzu ettiğiniz zaman bizimle iletişime geçebilirsiniz.